Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının sosial rifahının yaxşılaşdırılması dövlətin əsas prioritetlərindən biridir. Bu məqalədə ölkəmizdə həyata keçirilən sosial proqramlar, xüsusilə aztəminatlı ailələrə və pensiyaçılara göstərilən dəstək tədbirləri haqqında ətraflı məlumat veriləcək.
Azərbaycanda sosial proqramların ümumi xarakteristikası
Azərbaycanda sosial proqramlar əhalinin müxtəlif təbəqələrinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə və sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə yönəlmişdir. Bu proqramlar aztəminatlı ailələr, pensiyaçılar, əlillər, şəhid ailələri və digər həssas qrupları əhatə edir. Dövlət tərəfindən həyata keçirilən sosial siyasət nəticəsində son illər ərzində yoxsulluq səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə azalmış, əhalinin rifah halı yaxşılaşmışdır.
Aztəminatlı ailələrə dəstək proqramları
Aztəminatlı ailələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə bir sıra proqramlar həyata keçirilir. Bu proqramlar ailələrin gəlirlərinin artırılmasına, yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılmasına və uşaqların təhsil imkanlarının genişləndirilməsinə yönəlmişdir.
Ünvanlı sosial yardım
Ünvanlı sosial yardım proqramı aztəminatlı ailələrin maddi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə həyata keçirilən ən mühüm tədbirlərdən biridir. Bu proqram çərçivəsində ailələrin gəlirləri və əmlak vəziyyəti nəzərə alınaraq, ehtiyac meyarından aşağı gəliri olan ailələrə aylıq müavinətlər verilir.
Ünvanlı sosial yardımın məbləği mütəmadi olaraq artırılır və hazırda minlərlə ailə bu proqramdan faydalanır.
Sosial mənzil proqramı
Aztəminatlı ailələrin mənzil şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə sosial mənzil proqramı həyata keçirilir. Bu proqram çərçivəsində dövlət tərəfindən inşa edilən mənzillər güzəştli şərtlərlə aztəminatlı ailələrə verilir. Proqramın əsas hədəf qrupları aşağıdakılardır:
- Gənc ailələr
- Şəhid ailələri və müharibə veteranları
- Dövlət qulluqçuları
- Məcburi köçkünlər
Uşaqlı ailələrə verilən müavinətlər
Uşaqlı ailələrin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə müxtəlif növ müavinətlər verilir. Bu müavinətlər uşağın doğulmasından başlayaraq müəyyən yaş həddinə qədər ödənilir və ailələrin maddi yükünün azaldılmasına kömək edir. Eyni zamanda, çoxuşaqlı ailələrə əlavə güzəştlər və imtiyazlar da nəzərdə tutulmuşdur.
Pensiyaçılara dəstək proqramları
Pensiyaçıların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması dövlətin sosial siyasətinin mühüm istiqamətlərindən biridir. Bu məqsədlə müxtəlif proqramlar həyata keçirilir və pensiya təminatı sistemi daim təkmilləşdirilir.
Əmək pensiyaları
Əmək pensiyaları pensiyaçıların əsas gəlir mənbəyidir. Son illər ərzində pensiyaların məbləği mütəmadi olaraq artırılmış, indeksasiya mexanizmi tətbiq edilmişdir. Bunun nəticəsində pensiyaçıların alıcılıq qabiliyyəti yüksəlmiş, onların həyat səviyyəsi yaxşılaşmışdır. Əmək pensiyalarının hesablanması və təyin edilməsi prosesi elektronlaşdırılmış, vətəndaşlara daha rahat və şəffaf xidmət göstərilməsi təmin edilmişdir.
Sosial müavinətlər
Pensiyaçılara verilən sosial müavinətlər onların əlavə maliyyə dəstəyi almasına imkan yaradır. Bu müavinətlər yaşa, əlilliyə və digər sosial amillərə görə təyin edilir. Xüsusilə, tənha yaşlı pensiyaçılar, müharibə veteranları və əlilliyi olan şəxslər üçün əlavə müavinətlər nəzərdə tutulmuşdur. Sosial müavinətlərin məbləği iqtisadi göstəricilərə uyğun olaraq mütəmadi şəkildə nəzərdən keçirilir və artırılır.
Güzəştli dərman təminatı
Pensiyaçıların sağlamlığının qorunması məqsədilə güzəştli dərman təminatı proqramı həyata keçirilir. Bu proqram çərçivəsində müəyyən xəstəliklərdən əziyyət çəkən pensiyaçılar dərman preparatlarını pulsuz və ya güzəştli qiymətlərlə əldə edə bilirlər.
Proqramın əhatə dairəsi və dərman siyahısı mütəmadi olaraq genişləndirilir ki, bu da pensiyaçıların tibbi xərclərinin azalmasına və həyat keyfiyyətinin yaxşılaşmasına səbəb olur.
Sosial proqramların maliyyələşdirilməsi
Azərbaycanda həyata keçirilən sosial proqramların effektiv şəkildə reallaşdırılması üçün dayanıqlı maliyyə mənbələri təmin edilmişdir. Bu, proqramların davamlılığını və genişləndirilməsini mümkün edir.
Dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlər
Sosial proqramların əsas maliyyə mənbəyi dövlət büdcəsidir. Hər il büdcə layihəsi hazırlanarkən sosial müdafiə tədbirlərinə xüsusi diqqət yetirilir və bu sahəyə ayrılan vəsaitlərin həcmi artırılır. Büdcədən ayrılan vəsaitlər hesabına pensiyalar, müavinətlər ödənilir, sosial infrastruktur layihələri həyata keçirilir. Dövlət büdcəsinin sosial yönümlülüyü Azərbaycanın inkişaf strategiyasının əsas prioritetlərindən biridir.
Neft Fondundan transfertlər
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondundan (ARDNF) edilən transfertlər sosial proqramların maliyyələşdirilməsində mühüm rol oynayır. Neft gəlirlərinin bir hissəsi məhz bu yolla əhalinin rifahının yaxşılaşdırılmasına yönəldilir. ARDNF-dən edilən transfertlər sayəsində sosial proqramların maliyyə bazası gücləndirilir, yeni layihələrin həyata keçirilməsi üçün əlavə imkanlar yaranır.
Sosial proqramların effektivliyinin qiymətləndirilməsi
Həyata keçirilən sosial proqramların effektivliyinin qiymətləndirilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqsədlə mütəmadi olaraq monitorinqlər aparılır, statistik məlumatlar toplanır və təhlil edilir. Qiymətləndirmə nəticəsində proqramların güclü və zəif tərəfləri müəyyən edilir, təkmilləşdirmə istiqamətləri müəyyənləşdirilir. Effektivliyin artırılması məqsədilə beynəlxalq təcrübə öyrənilir, innovativ yanaşmalar tətbiq edilir. Vətəndaş cəmiyyəti institutları və ekspert qrupları da bu prosesə cəlb olunur ki, bu da qiymətləndirmənin obyektivliyini və şəffaflığını təmin edir.
Gələcək perspektivlər və inkişaf istiqamətləri
Azərbaycanda sosial proqramların gələcək inkişafı üçün bir sıra prioritet istiqamətlər müəyyən edilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır:
- Sosial müdafiə sisteminin rəqəmsallaşdırılması və elektron xidmətlərin genişləndirilməsi
- Ünvanlı sosial yardım proqramının təkmilləşdirilməsi və əhatə dairəsinin genişləndirilməsi
- Pensiya sisteminin dayanıqlığının artırılması və özəl pensiya fondlarının inkişafı
- Əlilliyi olan şəxslərin sosial inteqrasiyasının gücləndirilməsi
- Sosial xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və yeni növ xidmətlərin tətbiqi
Bu istiqamətlərdə atılacaq addımlar Azərbaycanda sosial müdafiə sisteminin daha da güclənməsinə, əhalinin rifah səviyyəsinin yüksəlməsinə və ölkənin davamlı inkişafına töhfə verəcəkdir. Dövlət, vətəndaş cəmiyyəti və özəl sektorun birgə səyləri nəticəsində Azərbaycan sosial dövlət modelinin uğurlu nümunəsinə çevriləcəkdir.
